«O Δάντης είναι παντού!»: έτσι τιτλοφορούσε μια ανάρτηση στο ιστολόγιό του ο γνωστός Γάλλος συγγραφέας και κριτικός Πιερ Ασσουλίν τον Απρίλιο του 2010 (http: //passouline. blog. lemonde. fr/2012/04/03/dante-est-partout/). Και εξηγούσε. Πρώτον, η ΜΚΟ Gherush92 είχε ζητήσει στις αρχές του μήνα να καταργηθεί η διδασκαλία του Δάντη από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, διότι πρόκειται για κείμενο ρατσιστικό, ισλαμοφοβικό, ομοφοβικό και άλλα πολύ ενδιαφέροντα. Η επικεφαλής της ΜΚΟ είναι σύμβουλος των Ηνωμένων Εθνών σε ζητήματα παιδείας, κι αυτό τα λέει όλα. Ευτυχώς, οι διανοούμενοι αντέδρασαν υγιώς και πάραυτα, όπως ο Φερνάντο Σαβατέρ που έστειλε τους πάντες κομψά στην Κόλαση μετά του Ντάντε. Από την άλλη, ο Αντόνιο Ταμπούκι, που μας άφησε τον Απρίλιο, τον αγαπούσε εξίσου με τον Πεσσόα που τόσο τον σημάδεψε. Ο Κενζαμπούρο Οε τον διάβαζε συνεχώς μετά τη Φουκουσίμα, μια νέα μετάφρασή του ξεσήκωσε σάλο στη Γερμανία κι εκδόθηκε στα γαλλικά το εξαιρετικό κείμενο του Οσιπ Μάντελσταμ για τη «Θεία Κωμωδία» (1933), η «Συνομιλία του με τον Δάντη» (εκδ. La Dogana), στο οποίο ο Μάντελσταμ αναλύει τη δομή της «Commedia» ως πολύεδρου με δεκατρείς χιλιάδες πλευρές και τεκμηριώνει την επίδρασή της στον ρωσικό ακμεϊσμό.
Τον ίδιο μήνα, συνεχίζουμε εμείς, το Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ έκανε τον Ρομπέρτο Μπενίνι επίτιμο διδάκτορά του για την προσφορά του στα γράμματα και τις τέχνες. Με τη γνωστή του ζωηράδα, μίλησε πάλι για τον Δάντη, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του, μέσα από το ξαναδιάβασμα και την απαγγελία Ασμάτων της «Θείας Κωμωδίας», να φέρει τον Δάντη κοντά στο ευρύ κοινό. «Tutto Dante» ονομάζει ο Μπενίνι τη δουλειά του, την οποία έχει παρουσιάσει και στην Ελλάδα με μεγάλη επιτυχία. Πριν μιλήσει όμως για τον Δάντη, ο Μπενίνι μίλησε για την κρίση χρέους, βάζοντας τα πράγματα στη θέση τους, όπως λίγους μήνες πριν είχε κάνει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τότε, δηλώνοντας πόσα οφείλει η Ελλάδα και ο κόσμος στην Ελλάδα, είχε ζητήσει να πληρώνει ο καθένας από ένα ευρώ την ημέρα για όλα όσα έχει προσφέρει ο ελληνικός πολιτισμός.
Αυτός ο ελληνικός πολιτισμός που σήμερα δεν είναι καθόλου της μόδας στην ίδια την Ελλάδα, με τον οποίο ουδείς ασχολείται και για τον οποίο ουδείς κόπτεται, εν τω μέσω μιας κρίσης που σαρώνει μαζί αξίες και υλικές υποδομές. Είναι άραγε τυχαίο ότι στους προεκλογικούς λόγους των πολιτικών ο πολιτισμός δεν ήταν, αν ήταν καν, παρά μια απλή γαρνιτούρα; Μπορεί ο καθηγητής Λώρ
ενς Βενούτι να μιλάει για τη διαφάνεια του μεταφραστή, για το γεγονός δηλαδή ότι διαβάζουμε τα ξένα κείμενα παραβλέποντας, συνειδητά ή ασύνειδα, τη διαμεσολάβηση της μετάφρασης. Κάλλιστα όμως σήμερα θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τη διαφάνεια των ανθρώπων και των δομών του πολιτισμού όσον αφορά την αντίληψή τους από την εξουσία. Σ’ αυτή την κόλαση στην οποία έχει μετατραπεί ο βίος για μια σημαντική πλειονότητα Ελλήνων πολιτών, ο πολιτισμός είναι το λιγότερο, θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς. Και θα είχε άδικο, καθώς ο πολιτισμός, η κουλτούρα, είναι η καθημερινότητά μας όπως έλεγε ο Ρέιμοντ Ουίλλιαμς, ένας από τους πατέρες των πολιτισμικών σπουδών. Το λέει ωραία ο ποιητής: «Απ’ τη δική του εξορία και τα δικά του βότανα / και από της ποίησης τη μαγική απόσταξη / βγήκανε και η Κόλαση και ο Παράδεισος / και το δικό μας Καθαρτήριο· και η παρηγόρηση» (Χρίστος Ρουμελιωτάκης, «Δάντης Αλιγκέρι, 1265-1321)». Κι εμείς διαβάζουμε την Κόλαση: άσμα 25, η τιμωρία των κλεφτών· άσμα 32, η τιμωρία των προδοτών και πάει λέγοντας. Βαδίζοντας προς τη λάμψη του «Παραδείσου».
Καθημερινή 13-05-2012