Ο κοινωνιολόγος Μισέλ Μαφεσολί, ιδρυτής του Κέντρου Μελετών της Επικαιρότητας και της Καθημερινότητας στη Σορβόννη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, θεωρήθηκε εξαρχής αιρετικός, όταν παρακολουθούσε διατριβές για την αστρολογία - καίτοι στο πλαίσιο της επιστημολογίας και της επικοινωνίας, θεωρείται δεξιός παρότι ο ίδιος δηλώνει πέρα από ιδεολογίες και αφιέρωσε στον τέως πρόεδρο της Γαλλίας, Σαρκοζί, ένα βιβλίο («Sarkologies», Albin Michel, 2011). Στο βιβλίο τον χαρακτηρίζει μυθιστορηματικό ήρωα, τον περιγράφει ως αιώνιο παιδί, καταφερτζή και μάγκα, που η νοοτροπία του ταιριάζει με το μετανεωτερικό πνεύμα διακινδύνευσης των καιρών. Στους αντίποδές του, ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ, είναι κατά τον Μαφεσολί εκφραστής μιας ηθικής αντίληψης συμβατής προς τη νεωτερικότητα του καρτεσιανισμού και των Φώτων -αλλά και του Μαρξ, τον οποίο μέμφεται τα μάλα για τις θεωρίες του περί εργασίας - αξίας-, η οποία είναι για τον Μαφεσολί παρελθόν. Παρωχημένη νεωτερικότητα εναντίον πρωτοποριακής και θριαμβεύουσας μετανεωτερικότητας.
Διαβάζω την πρόσφατη συνέντευξή του στο «L’ Express» (20.8.2012), την οποία είχε δώσει εν όψει της έκδοσης του νέου βιβλίου του «Homo eroticus», που ήδη κυκλοφορεί (εκδ. CNRS) και στο οποίο ο έρωτας προβάλλεται ως έννοια-κλειδί αυτής της μετανεωτερικότητας. Κατά τον Μαφεσολί, ο ατομικισμός δεν υφίσταται πια στις σύγχρονες κοινωνίες, καθώς το άτομο έχει κατακερματιστεί και είναι διαρκώς ανοιχτό προς τον άλλον μέσα από την τεχνολογία. Πυρήνας δε της μετανεωτερικότητας είναι ο κίνδυνος, το παιχνίδι, η πρόκληση και νέες αξίες αλληλεγγύης και γενναιοδωρίας που φέρνουν κοντά τους ανθρώπους.
Παράδειγμα: οι νέοι προτιμούν, επιλέγουν, τις συμβάσεις ορισμένου και όχι αορίστου χρόνου επειδή αγαπούν την πρόκληση· δεν συγκατοικούν για λόγους οικονομικούς αλλά γιατί επιδιώκουν την επαφή, εξού και «κολλάνε» ο ένας πάνω στον άλλον σε διάφορες περιστάσεις (π.χ. στις πορείες στο Σύνταγμα;)· η κοινωνία έχει γίνει ένα μωσαϊκό «φυλών», που ζουν το σήμερα αρνούμενες το αύριο. «Η μετανεωτερικότητα είναι ο Διόνυσος, αυτό το αιώνιο, ευφάνταστο παιδί που στηρίζεται στην οικογένειά του, τους δικούς του, κινείται αναλόγως με τις περιστάσεις».
Στην Ελλάδα και την Ισπανία η ανεργία των νέων φτάνει το 52% και 53% και οι νέοι μένουν -φυσικά- με τους γονείς τους. Προφανώς επειδή επιδιώκουν την επαφή. Στη Γαλλία επίσης, όπου ο φοιτητής του Μαφεσολί έκανε την έρευνα περί συμβάσεων (ποσοτική, παρά την απέχθεια του δασκάλου του για τους αριθμούς), τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. Είναι λοιπόν συγκλονιστικό το -επιστημονικό;- συμπέρ
ασμα ότι οι νέοι επιλέγουν τη σύμβαση ορισμένου χρόνου επειδή μονιμότητα δεν υπάρχει πια πουθενά και ελκύονται από τη γοητεία της αλλαγής και του άγνωστου (ο μισθός, εννοείται, σιγά μην τους απασχολεί).
Στις νέες μορφές αλληλεγγύης και γενναιοδωρίας στις οποίες αναφέρεται ο Μαφεσολί περιλαμβάνονται άραγε και τα συσσίτια και οι κοιτώνες αστέγων ή μόνο το μοίρασμα του καναπέ και των βιβλίων; Η περιπλάνηση περικλείει και τη μετανάστευση, ως επιβεβλημένη αυτοεξορία; Η έννοια της φυλής και της νομαδικότητας που παλαιότερα είχε εισηγηθεί ο Μαφεσολί είχε δώσει το έναυσμα για ενδιαφέρουσες επεξεργασίες ως προς τις ηλεκτρονικές κοινότητες - με επίγνωση των ορίων του εργαλείου σε σχέση με τη συνολική θεώρηση. Σήμερα, καταδεικνύεται αφενός η πολιτική διάσταση των εργαλείων αυτών μέσα από την απολιτική τους προβολή και αφετέρου τα όριά τους. Ή αλλιώς, σε έναν κόσμο σε κρίση όπου ο άνθρωπος εναγωνίως θέτει το μοντερνιστικό, επιστημολογικό ζήτημα της γνώσης του κόσμου, οι μεγαλύτεροι πολέμιοι της μετανεωτερικότητας είναι εντέλει οι πλέον ένθερμοι υποστηρικτές της.
Καθημερινή 27-10-2012