Στην έκθεση βιβλίου της Θεσσαλονίκης φέτος και σε μια συνάντηση που αφορούσε τα ελληνικά λογοτεχνικά περιοδικά και τα λογοτεχνικά περιοδικά της Σερβίας, η οποία ήταν η τιμώμενη χώρα, πληροφορηθήκαμε ότι το υπουργείο Πολιτισμού της γείτονος επιδοτεί όλα τα περιοδικά της χώρας για το σύνολο του κόστους τους, ώστε να μπορούν απρόσκοπτα να επιτελούν το έργο τους. Από την άλλη, ωστόσο, το ιστορικό περιοδικό «Γκράντινα», που το 1900 πουλούσε 2.000 φύλλα, σήμερα πια πουλάει μετά βίας 400. Και όλοι υπογράμμιζαν την τεράστια αλλαγή που έχει επέλθει ως προς τη θέση της λογοτεχνίας μέσα στην κοινωνία, τη σημασία και τη λειτουργία της. Στη φετινή έκθεση βιβλίου στην Αμερική, την BOOKEXPO, στις αρχές Ιουνίου, κυρίαρχο θέμα συζήτησης –όπως σημείωσε η μοναδική παρούσα εκδότρια στην έκθεση, κ. Ραγιά (εκδ. Μέλισσα), στην ανταπόκριση που μας έστειλε– ήταν η κατάρρευση σε επίπεδο πωλήσεων των μεγάλων αλυσίδων βιβλιοπωλείων και η επιδιωκόμενη στροφή, από πλευράς Αμερικανών βιβλιοπωλών, στα μικρά βιβλιοπωλεία της γειτονιάς. Παράλληλα, ο Ρίτσαρντ Ρούσο, συγγραφέας βραβευμένος με Πούλιτζερ και δημοσιογράφος, υποστηρικτής των μικρών εκδοτών, σχολίασε τη σημασία της προσωπικής επαφής των φορέων του χώρου του βιβλίου με τον κόσμο: ύστερα από μια περιοδεία του, το βιβλίο του ανέβηκε από τη θέση 200.000 στη θέση 1.299! Τέλος, ένα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα που απασχολεί και τους Ελληνες συγγραφείς εσχάτως, τους νεότερους πάντα, είναι η αυτοέκδοση, η οποία γίνεται ήδη συστηματικά πράξη στα ποιητικά πράγματα (βλ. Βακχικόν, λόγου χάρη, αλλά και άλλα).
Δεν έχουμε στην Ελλάδα την αύξηση των ηλεκτρονικών βιβλίων που απειλεί την έντυπη παραγωγή. Δεν έχουμε την αύξηση των ακουστικών βιβλίων ούτε την αύξηση των βιβλίων λογοτεχνίας σε βάρος της ιστορίας, λόγου χάρη. Κάθε εκδοτικό πεδίο βιώνει την κρίση και τις εντάσεις με τον δικό του τρόπο – δεν είναι τυχαία, λόγου χάρη, η επιθετικότητα των αυτοεκδιδόμενων ποιητών απέναντι στους εκδότες που πληρώνονται για τις εκδόσεις τους. Η κρίση ωστόσο αφορά το βιβλίο γενικά και τη λογοτεχνία επίσης και είναι σημαντικό να εντοπίζουμε διαφορετικά παραδείγματα και να τα αξιοποιούμε.
Εχει άραγε νόημα σήμερα η όποια δημόσια επιδότηση λογοτεχνικών περιοδικών στη χώρα μας; Δεν αναφέρομαι στη δυνατότητα, που έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει, αλλά στη φιλοσοφία μιας τέτοιας κίνησης σε μια εποχή ανοιχτή σε επίπεδο φτηνής έκδοσης με το Διαδίκτυο, που φτάνει παντού. Αυτό σημαίνει απαξίωση του έντυπου περιοδικού; Σε καμία περίπτωση. Και στην περίπτωση των περιοδικών, όπως και στην περίπτωση των βιβλιοπωλείων και των εκδοτών και άλλων φορέων του χώρου, αναδεικνύεται έντονη η ανάγκη δημιουργίας δικτύων, κοινοτήτων, σαν αυτές που ανθούν στο Διαδίκτυο, οι οποίες είναι προσηλωμένες σε ιδέες και ζητούμενα, ανοιχτές στις συνεργασίες και τον εθελοντισμό, ακτιβιστικές και συχνά πολύ επιδέξιες σε επίπεδο προβολής. Κοινότητες και δίκτυα με επίκεντρο την αγάπη για αυτό που κάνουν, όχι εκτός της εμπορικής διάστασης, αλλά ακόμη και μέσα σ’ αυτήν. Καθώς οι κραδασμοί της παγκοσμιοποίησης διαλύουν τους φορείς που η ίδια δημιούργησε και η συζήτηση για τις ανταλλαγές σε πιο περιορισμένες κλίμακες ενδεχομένως ακούγεται σε όλο και περισσότερους τομείς, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και θα συμβαίνει και στο εκδοτικό πεδίο, στη χώρα μας και αλλού. Οχι στο πλαίσιο του κλεισίματος και της εσωστρέφειας, αλλά ενός νέου ανοίγματος που θα στηρίζεται σε νέες πρακτικές και νέους προσανατολισμούς.
Καθημερινή 08-07-2012