Για τη συλλογή διηγημάτων της Μέμης Κατσώνη, 

Ο Λένιν στον Αγιο Αντώνιο (εκδ. Γαβριηλίδη)

​​Η πρωτοεμφανιζόμενη ως συγγραφέας αλλά με μακρά θητεία στη μετάφραση, η Μέμη Κατσώνη προσέρχεται σαν έτοιμη από καιρό στην πεζογραφία με μια εξαιρετική συλλογή διηγημάτων. Τριάντα επτά διηγήματα, γραμμένα προφανώς σε βάθος χρόνου, κι ένας τίτλος που ήδη δηλώνει αισθητικό προσανατολισμό: έτσι είναι αν έτσι νομίζετε ή η διαρκής επανεφεύρεση της πραγματικότητας – κατά τον Τζέι Τζι Μπάλαρντ, τον οποίο παραθέτει. Ο Λένιν βρίσκεται μέσα σε ένα βαγόνι της γραμμής του μετρό «Άγιος Δημήτριος – Άγιος Αντώνιος» και, τυφλός ων, βλέπει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον αυτό που συμβαίνει, την καταστροφή δηλαδή – σε ένα διήγημα όπου οι διάλογοι είναι θεατρικοί, διατηρούν την αμφισημία, αντέχουν την ποιητικότητα της εμβόλιμης φωνής που κυριολεκτικά και βίαια ενσωματώνεται στην πλοκή και η αυθεντική καθημερινή γλώσσα καλύπτει τις αβύσσους ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, την αλήθεια και τη μυθοπλασία, τη στιγμή ακριβώς που τις σχεδιάζει.

Η Κατσώνη μιλάει για τη ζωή όπως είναι, δύσκολη κι ανεξιχνίαστη: σχέσεις, οικογένεια, παιδιά, θάνατος, άρνηση του θανάτου, επιστήμη, τεχνολογία, τέχνη. Επιλέγει τη ριζική συναίρεση σε επίπεδο φιλοσοφικό, στον βαθμό που διαχειρίζεται συστηματικά την ενδιάμεση ύπαρξη μεταξύ ζωής και θανάτου, μεταξύ διαφορετικών κόσμων του μυαλού και της ψυχής· ειδολογικό, καθώς το μελλοντολογικό διήγημα και η επιστημονική φαντασία συναντούν το κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα και όλα μαζί το κλασικό ρεαλιστικό διήγημα αλλά και το αμιγές θεατρικό· επιπέδων λόγου, εφόσον αναδημιουργεί με μεγάλη δεξιοτεχνία ιδιόλεκτα και φωνές ζώντων και τεθνεώτων, μηχανών και φαντασμάτων. Αυτή η συναίρεση προεκτείνεται και στην πρώτη ύλη των διηγημάτων της, όπου τα ερωτευμένα κριμπένσις του ενυδρείου, οι αιωνόβιες γάτες και οι νυχτερίδες συναντούν τους κάθε λογής αποκλίνοντες και όλα τα πλάσματα της φαντασίας: φαντάσματα μεγάλων συγγραφέων εγκατεστημένα στην Ήπειρο και πανέμορφες ξωθιές που παντρεύονται, πλένουν και μαγειρεύουν, μηχανές και πλάσματα άλλων κόσμων, ή απλώς λογοτεχνικούς χαρακτήρες που δραπετεύουν ή διώχνονται από κείμενα.

Η δεύτερη κομβική επιλογή της Κατσώνη, η έλλειψη κάθε μελοδραματισμού, συναρτάται προς τον υπαινιγμό, το υπονοούμενο αλλά και ένα εξαιρετικό, λεκτικό συχνά αλλά όχι μόνο, χιούμορ. Η συγγραφέας αποδεικνύει διαρκώς πόσο καλά ξέρει τη δύναμη και το βάρος των λέξεων, δικών της και ξένων –δεν είναι τυχαία η αλαλία και κατάργηση του λόγου σε κάποια διηγήματα–, αφού δείχνει ουδέτερα και μαζί σπαρακτικά το κενό, τον κατακερματισμό, τη βία, την απώλεια, τον κανιβαλισμό, την αυτοκαταστροφή, τον θάνατο, την ξενότητα και την αποξένωση, προκαλεί τον τρόμο και τη λύπη, μαζί με το χαμόγελο τη διερώτηση.

Εναλλαγές ταυτότητας σε αστυνομικές ιστορίες, αλλά και μάχες προς τιμήν βασιλέων (πού ακούστηκε να νικάν οι Πέρσες!), παιδιά–νάνοι με γραφεία τελετών σε σκηνές γκαγκ, αποδράσεις οργανωμένες με σήματα Μορς (προς γνώση των ενδιαφερομένων). Μάνες, που δεν ήθελαν ή δεν ήξεραν να είναι μάνες, πληρώνουν ξένους να μείνουν ζωντανοί στο ταξίδι τους σε μια βρώμικη τουαλέτα στην Ομόνοια και πάλι πίσω στο μαγαζί. Ο Ορέστης σκοτώνει επαναληπτικά την Κλυταιμνήστρα και το άνομο κανιβαλιστικό δείπνο των Ατρειδών επιβάλλει τη συνέχισή του ακόμη και στις αναπαραστάσεις του. Ο διάτρητος αλλά συνεκτικός χωροχρόνος τον οποίο δημιουργούν οι ιστορίες της επιτρέπει μια λυτρωτική παλινδρόμηση που σώζει και τιμωρεί –από κάμερες που καταγράφουν έως πιτσιρίκια που ακυρώνουν καταστροφές–, σε κλειστά δωμάτια, βαγόνια, διαπλανητικές διαδρομές, σε τηλεφωνητές που διαιωνίζουν σπαρακτικά την παρουσία, σε κιβώτια, σε δρόμους, βουνά και λαγκάδια. Ποικιλότροπη κατάργηση των ορίων σε λαμπερές στο σκοτάδι τους ιστορίες, που κάνουν τον πειραματισμό παραμύθι.

Καθημερινή 10/03/2013